สวนบาหลี

สวนบาหลี มีลักษณะโดย พื้นฐานเหมือนกับ สวนเมืองร้อน โดยทั่วไป กล่าวคือ ลักษณะพันธุ์ไม้ ที่ใช้เป็น พันธุ์ไม้ ในตระกูลใกล้เคียงกับ พันธุ์ไม้ ที่ใช้ใน สวนเมืองร้อน เช่น ชบา กล้วยประดับ เฮลิโคเนีย พลับพลึง ลั่นทม โกสน เฟินชนิดต่างๆ ไผ่ ปาล์ม และไม้น้ำต่างๆ กก บัว คล้าน้ำ เนื่องด้วย ชาวบาหลี มีความเชื่อว่า ต้นไม้และพืชพันธุ์ต่างๆ มีชีวิตและวิญญาณ ส่วนต่างๆ ของต้นไม้จึงมักถูกนำมาใช้ทั้งเพื่อเป็น ยารักษาโรค และเพื่อใช้ในงานพิธีกรรมต่างๆ เนื่องจากบรรยากาศของ วิถีชีวิตแบบบาหลี เกี่ยวพันกับความเชื่อ ทางศาสนา และวิถีชีวิตประจำวัน อยู่มาก ประติมากรรมรูปสลักต่างๆ ทั้งรูปคน สัตว์ อมนุษย์ จึงถูกนำมา จัดประดับ เพื่อให้เกิด บรรยากาศเกี่ยวพันกับ การดำเนินชีวิต ของชาวบาหลี ไม้ที่นำมาใช้ใน งานประติมากรรม มีการแบ่งประเภทเป็นหลายประเภท โดยแบ่งตามคุณสมบัติสำคัญ ได้แก่ ความสวยงาม ความศักดิ์สิทธิ์ ความแข็งแรงคงทน และ ความอ่อนของเนื้อไม้สำหรับใช้ใน การแกะสลัก อาทิ ไม้ขนุน นิยมนำมาทำศาลสักการะ หน้ากาก และของใช้ในพิธีกรรมต่างๆ มีการใช้ส่วนประกอบ ทางสถาปัตยกรรม อาทิ ซุ้มประตู กำแพง เป็นบริเวณแบ่งสัดส่วนใน สวนไม้ไผ่ เป็นวัสดุสำคัญที่นิยมใช้ใน การก่อสร้าง หลังคาของอาคาร พื้นถิ่นนิยมมุงด้วยกก โดยเฉพาะต้นอลัง-อลัง เป็นชนิดที่นิยมใช้กับ ศาสนสถานต่างๆ ลักษณะอย่างหนึ่งของสวนบาหลี คือ การใช้สระน้ำ คูน้ำ ให้เป็นเครื่องสะท้อนภาพต่างๆ ที่ปรากฏในสวน สวนน้ำในบาหลี นิยมทำเป็นบ่อรูปทรงสี่เหลี่ยม ค่อนข้างตื้น และปลูกไม้น้ำชนิดต่างๆ ความเชื่อทางศาสนาฮินดู ลัทธิไศวนิกายเริ่ม
เข้ามาในเกาะบาหลี ช่วงต้นคริสต์ศตวรรษที่ 11 ความเชื่อตามตำนานโบราณของบาหลี โลกถูกสร้างขึ้นจากความว่าง ( Divine Nothingness ) โดยมีเทพสำคัญสุดผู้สร้างคือ ซาง ฮยัง วินธิ ซึ่งเป็นผู้สร้างเทพเจ้าองค์อื่นๆ ขึ้นมาปกปักรักษา เป็นเหล่าเทพผู้สร้าง แผ่นดิน ผืนน้ำ ท้องฟ้า พระอาทิตย์ พระจันทร์ ดวงดาว เมฆ ดาวเคราะห์ ตามทิศทางต่างๆ โดยปกติแล้วการวางทิศทางของอาคารต่างๆ ในบาหลี จะวางโดยยึดกับ ทิศหลักทั้งสี่ โดยเฉพาะอย่างยิ่งวัด บ้าน หรือลานกิจกรรม จะถูกจัดให้หันสู่ทิศเหนือซึ่งถือเป็น ทิศศักดิ์สิทธิ์ ส่วนทางทิศตะวันออกของบริเวณบ้าน มุมด้านตะวันออกเฉียงเหนือ จะเป็นที่ตั้งแท่น บูชาบรรพบุรุษ ด้วยถือเป็นทิศที่มีคุณที่สุด ทิศหัวนอนจะหันไปด้านเหนือ ส่วนทิศตะวันตกเฉียงใต้ใช้เป็นทิศที่ตั้งห้องครัวและสิ่งปฏิกูล ชาวบาหลีเชื่อว่า มีวิญญาณปกปักษ์รักษา ในทุกสถานที่ ธารน้ำ เหว หาดทราย ชายฝั่ง และป่าทึบ บริเวณที่รกร้างและรกชัฏ เป็นที่สถิตของบรรดาสิ่งมีอำนาจเหนือธรรมชาติ ชาวบาหลีเชื่อว่า สิ่งชั่วร้ายต่างๆ ไม่ได้อยู่ในน้ำ แต่จะมาจากอีกฝั่งของผืนน้ำ ซึ่งทั้งนี้อาจเป็นด้วย ความกว้างของทะเล ที่ดูกว้างใหญ่ไพศาล หรือ อาจเป็นด้วยสายน้ำทั้งหมด บน เกาะบาหลี พัดพาสิ่งปฏิกูลต่างๆ ลงทะเล ทั้งนี้ ลักษณะสำคัญของ สวนแบบบาหลี คือ ควรมีความร่มครื้มด้วย ไม้เมืองร้อน ที่พบในพื้นถิ่น มีสิ่งประดับที่สะท้อนอารมณ์ แบบบาหลี และแสดง วิถีชีวิตของชาวบาหลี

พื้นฐานและบรรยากาศของสวนแบบบาหลี คือ

เครื่องหอม

เนื่องจากต้นแบบของสวนมาจากพื้นที่ที่อยู่ในบริเวณสิ่งศักดิ์สิทธิ์และพิธีกรรม ภายในสวนจึงต้องมีกลิ่นหอมของเครื่องหอม ไม่ว่าจากดอกไม้หรือน้ำมันหอมเช่นน้ำมันจันทน์ ที่หอมฟุ้งตลบอบอวลไปทั้งสวน จะช่วยให้บรรยากาศดูลึกลับ มีมนต์ขลัง

วัตถุประดับสวน

ความแจ่มจรัสของสวนบาหลี มีองค์ประกอบมาจาก วัตถุที่นำมาประกอบ การจัดสวน ไม่ว่าจะเป็นรูปปั้นประติมากรรมหรือหินแกะเป็นซุ้มประตู ล้วนเป็นสิ่งจำเป็น แม้ของง่ายๆราคาถูกเช่นร่มขนาดใหญ่สีสดใส ที่ใช้ปัก ริมสระน้ำ ก็ช่วยเน้นความงามของต้นไม้เฉดสีเขียวให่เด่นขึ้นมาได้ สิ่งสำคัญคือ การนำทั้งของเก่า และของใหม่มาจัดวางร่วมกันได้อย่าง ไม่น่าเกลียด ให้ดูกลมกลืน

บ่อน้ำของบาหลี ต้องใช้หินสกัดเป็นแท่งๆประเภทศิลาแลง แต่นักจัดสวนปัจจบันของไทยนิยมใช้ไฟเบอร์หล่อเป็นบ่อน้ำแทน คุณภาพใช้แทนกันได้โดยไม่น่าเกลียด สิ่งที่ดีของบ่อน้ำแบบบาหลีคือไม่ต้องลงทุนทำบ่อให้ลึก ความลึกเพียง 30-50 เซ็นติเมตร ก็ใช้ได้แล้ว เมื่อบ่อไม่ลึกก็อาจไม่จำเป็นต้องใช้ที่กว้าง ถ้าบ้านแคบอาจใช้ผนังริมกำแพงด้านหนึ่งด้านใด สร้างบ่อน้ำขนาดเล็กนี้ขึ้นมาได้

ชาวบาหลี ได้ชื่อว่ามีฝีมือในการเป็นช่าง งานศิลปะแกะสลักมีมากมาก ลักษณะของศิลปะจะอิงกับศาสนา การนำศิลปกรรมมาประดับ สวนบาหลี ต้องเข้าใจงานประติมากรรมของอินโดนีเซียว่าจะต้องมีศิลปะอินเดียเป็นหลักใหญ่ ประติมากรรม ของสวนบาหลีมีตั้งแต่ การสร้างซุ้มประตู รูปจำหลักปางต่างๆของพระพุทธเจ้า เช่น พระโพธิสัตว์อวโลกิเตศวร พระวัชรปาณีโพธิสัตว์ และรูปสลักตำนานโบราณ ที่เกี่ยวกับเทวดา ยักษ์ ต่างๆ ตามอารยธรรมอินเดีย

ต้นไม้

แม้ ต้นไทรจะเป็นต้นไม้ศักดิ์สิทธิ์ของอินโดนีเซีย เป็นต้นไม้ที่นำไปเป็นสัญญาลักษณ์ส่วนหนึ่งของตราแผ่นดิน แต่ต้นไทรเป็น ต้นไม้ใหญ่ ที่ไม่เหมาะนำมาปลูกในพื้นที่ขนาดเล็ก

หลักการนำต้นไม้ มาปลูกในสวนบาหลีต้องเน้นความเขียวและความชุ่มช่ำเพื่อให้ได้บรรยากาศของป่าฝน ไม้ประเภทเฮลิโคเนีย กกหรือคล้าน้ำ อันเป็นไม้ที่เป็นกอเป็นกลุ่ม จะช่วยให้สวนมีความสดชื่น ส่วนเฟิร์นจะช่วยให้สวนริมสระมีความเขียวที่หลากหลาย ถ้าอยากให้มีสีสรรของดอกไม้ สวนบาหลีนิยมใช้ลั่นทม ปลูกแค่ต้นเดียว พอให้มีร่มเงาตามธรรมชาติริมบ่อ การมีร่มเงาช่วยไม่ให้ตะใคร้น้ำที่ชอบแสงแดดเติบโตเร็ว

แสง

สวนบาหลีต้องมีไฟตอนกลางคืนส่องเน้นบางจุด ให้รู้สึกเหมือนเป็นบริเวณประกอบพิธีกรรมอันศักดิ์สิทธิ์